Mijn naam is Selma

 

Artikel

 

Mijn naam is Selma

 

Ze was zeventien toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Tot dan toe had het feit dat Selma joods was geen grote rol in haar leven gespeeld, maar nu werd het ineens een kwestie van leven en dood. Hoewel ze in 1942 werd opgeroepen om zich te melden voor een werkkamp, wist ze daar onderuit te komen. Ze sloot zich aan bij het verzet: onder de naam Margareta van der Kuit, ofwel Marga, vervalste ze documenten en koerierde ze door het hele land. Verscheidene keren ontsnapte ze aan de nazi’s, maar in juli 1944 werd ze verraden en via kamp Vught naar Ravensbrück getransporteerd. Anders dan haar zusje Clara en haar ouders overleefde ze de gruwelen van het kamp. Al die tijd wist niemand dat ze joods was, en niemand kende haar echte naam. Pas na de oorlog durfde ze die weer uit te spreken: Selma.

 In haar boek Mijn naam is Selma schrijft Selma van de Perre, geb. Velleman (Uitgeverij Thomas Rap, ISBN 978 94 004 0497 3):

 

“Mijn opa aan vaders kant, Levi Velleman, was een antiekhandelaar in Schagen. Hij had daar en in Haarlem een winkel, maar een welvarend man werd hij nooit. 
Mijn oma aan vaders kant, Saartje Slagter, was huisvrouw, zoals de meeste vrouwen in die tijd – al voldeed ze niet aan het stereotype beeld, want ze was niet zo’n goede.”

Even verder schrijft ze: “Mijn vader, Barend Levi Velleman, het eerste kind van Levi en Saartje, werd geboren op 10 april 1889. Zijn voorspoedige geboorte moet een opluchting zijn geweest voor mijn opa. Zijn eerste vrouw Betje was namelijk in het kraambed gestorven, en hun zoontje, ook Barend geheten, stierf 4 dagen later”.

 

Dit fragment maakte mij nieuwsgierig naar deze familie en hun relatie tot Schagen. Hieronder volgt een reconstructie van het leven van het gezin van Levi en Saartje en het gezin van Barend Levi en Femmetje.

Gezin van Levi Velleman
Levi komt op de wereld in Alkmaar op 28 juni 1864 als zoon van Barend Velleman en Saartje van Dal.
Levi komt uit een joodse familie en zou joods trouwen. Hij groeit op in Alkmaar.
Schagen
Op 22-jarige leeftijd (1886) vestigt hij zich als koopman in Schagen. In datzelfde jaar trouwt hij met Betje Buitenkant. De overlijdensakte (zie hieronder) van hun eerste kind (1887) vermeldt als adres: Nieuwstraat, wijk A, nummer 105. 

Kind anoniem

Op 23 februari 1888 sterft Betje in het kraambed. Ook zijn zoontje Barend sterft na enkele dagen. Volgens de akte van overlijden (zie hieronder) wonen ze dan aan het Noord, Wijk A nummer 71. 

betje BKindersterfte hoort bij het dagelijks leven in die tijd. Op het gebied van hygiëne, medische zorg en voorlichting moet nog veel ontdekt worden. 
Kort na de dood van Betje trouwt Levi voor de tweede keer op 20 juni 1888. Hij trouwt met met Saartje Slagter. Ook in het huwelijk van Levi en Saartje is sprake van kindersterfte; zij verliezen drie kinderen op zeer jonge leeftijd. Hun eerste zoon, Barend Levi, de vader van Selma, komt wel gezond op de wereld. Hij ziet het levenslicht in Schagen op 10 april 1889. Tot 12 januari 1891 blijft het gezin van Levi en Saartje in Schagen wonen. 
Verhuizen
Het lijkt erop dat Levi en Saartje dikwijls verhuizen. Het waarom is onduidelijk. Achtereenvolgend vinden we: 
Rotterdam in 1890, geboorte Mozes Barend 
Amsterdam in 1892/93, geboorte Grietje en Hartog 
Purmerend in 1894/96, geboorte Joseph en Alida in Purmerend 
Haarlem in 1898/1902, geboorte Betsy, Joseph en Mozes. 

Haarlem en weer Alkmaar
In Haarlem woont het gezin aan de De Witstraat 31. Zijn kleindochter Selma vermeldt in haar boek dat Levi in Haarlem ook een antiekzaak had. In elk geval wonen ze in Haarlem tot na 7 juli 1920, dat staat in de huwelijksakte van hun dochter Alida. Na dik 20 jaar Haarlem vertrekken naar Alkmaar. Als Levi op 10 september 1923 sterft, vermeldt de akte van overlijden (zie hieronder) als woonadres: Lange Raamstraat 30 in Alkmaar. 

overlijden LeviSaartje
Saartje vestigt zich na het overlijden van Levi in Amsterdam en blijft daar tot 29 augustus 1928. Op 29 aug 1928 woont ze weer in haar geboortestad Rotterdam. 

Holocaust
Levi maakt de gruwelen van de holocaust uiteraard niet meer mee. Maar zijn Saartje helaas wel. In de oorlogsjaren woont zij blijkbaar weer in Amsterdam aan de Nieuwe Heerengracht 121. Vandaar wordt zij op transport gezet naar Auschwitz en keert niet meer terug. Zij wordt daar om het leven gebracht op 25 september 1942. Hun kinderen Barend, Betsy en waarschijnlijk ook Hartog en Mozes, worden eveneens afgevoerd en komen niet meer terug.  
Sara Slagter
Registratiekaart van de Joodse Raad van Saartje. in het rood (NR= niet teruggekeerd, sterfdatum 25.9.42)

Gezin van Barend Levi Velleman

Barend Velleman 1

 Barend Levi is de eerstgeborene uit het tweede huwelijk van zijn vader Levi met Saartje Slagter.
Hij is geboren op 10 april 1889 in Schagen.

Voor zijn huwelijk werk hij als controleur in een circus. Later verdient hij zijn brood als bedrijfsleider en artiest. 
Barend trouwt op 22 maart 1911 in Alkmaar met de op 9 augustus 1889 geboren Femmetje Spier, dochter van David Spier en Klaartje Englander. Zij krijgen samen vier kinderen:
Levi Barend (Louis genoemd) in 1911,
David Henri in 1913,
Sara (Selma genoemd) in 1922 en 
Clara in 1928.


Op 11 juli 1933 woont het gezin in Amsterdam aan de Tweede Jan van der Heijdenstraat 41 III.
Op 28 september 1936 verhuizen zij naar de Jan Lievenstraat 48 I, een zijstraat van de Jozef Israelskade in de Diamantbuurt. 


het gezin velleman.jpg082DE669211B437EAB76F8866F1F061DAfbeelding links: Barend Levi Velleman (joodsmonument.nl)

Afbeelding hieronder: Het gezin van Barend en Femmetje, Clara is nog niet geboren (joodsmonument.nl)

Holocaust
Het gezin van Barend Velleman onderneemt in 1942 pogingen om onder te duiken. Dat lukt maar ten dele. Femmetje komt, samen met haar dochter Clara, op 15 juni 1943 in Westerbork, terecht. Zij worden beiden op 29 juni 1943 gedeporteerd naar Sobibor en direct na aankomst op 2 juli 1943 in de gaskamers omgebracht. 
Barend Velleman wordt begin oktober 1942 afgevoerd naar Westerbork. Op 4 december werd hij op transport gesteld naar Auschwitz, waar hij na aankomst op 7 december 1942 in een gaskamer sterft. 
Louis en David
Beide broers wonen niet meer thuis en weten de verplichte registratie van Joden te ontlopen. 
David ziet kans naar Engeland te gaan en Louis vaart als machinist bij Hollandsche Stoomboot Maatschappij, met als standplaats Londen.  
Selma
Selma sluit zich aan bij het verzet. Haar niet-joodse uiterlijk maakt dat mogelijk. Na verraad wordt zij op 8 september 1944 als niet-joods naar het concentratiekamp Ravensbrück gestuurd onder haar verzetsnaam Margareta van der Kuijt. Zie foto hieronder, afkomstig uit herdenkingsmuseum Ravensbrück  

 

tempImageamxeyb

 

 

 

 

Op haar registratiekaart (zie hieronder) van de Joodse Raad is dat vermeld, met 21 oktober 1920 als valse geboortedatum. Op 20 augustus 1945 wordt Selma per vliegtuig vanuit Zweden gerepatrieerd naar Amsterdam.

sara selma velleman

Daar hoort zij dat haar ouders en zusje Clara zijn vermoord in resp. Auschwitz en Sobibor. 
Selma verhuist naar haar broer in Londen. Haar broer zorgt voor een baan bij de Nederlandse ambassade. In Londen trouwt zij met de Belgische Hugo van de Perre. Zij krijgen een zoon. 
Tot haar pensioen werkt ze als journalist voor onder meer de BBC en als correspondent voor Avro's Televizier en de Belgische krant De Standaard. 
Selma woont nog steeds in Engeland en schreef haar boek in het Engels, omdat ze die taal inmiddels beter beheerst dan het Nederlands. 
Nu is ze is trots dat ze haar oorlogsgeschiedenis uiteindelijk heeft opgeschreven. Ze begon in 2003 en voltooide haar boek in 2019, toen ze 97 was.  

Selma

Selma van der Perre in 2020

Genealogie Levi Velleman onder tab Bronnen

 

Historische Vereniging Schagen en omstreken

Schoenmakerspad 1

1741 XM Schagen

Meer HVS