Scorel, Jan van, schilder, dichter, schrijver en uitvinder

Jan van Scorel wordt op 1 augustus 1495 in Schoorl geboren, als onwettige zoon van pastoor Andries Ouckeijn en Diewer Aernsdochter. Na zijn studie aan de Latijnse school in Alkmaar vertrekt hij naar Haarlem om er het schildersvak te leren. Vanaf 1512 is hij een aantal jaren assistent van de bekende schilder Jacob Cornelisz van Oostsanen in diens werkplaats in Amsterdam.

Na zijn leerperiode in Haarlem en Amsterdam verblijft hij een tijd in Duitsland en Oostenrijk, waarna hij zich in Italië vestigt. Hij woont enige tijd in Rome waar hij door de Nederlands paus Adriaan VI tot conservator benoemd wordt van de pauselijke kunstverzameling. Hij maakt in Italië kennis met de renaissancestijl die met zijn terugkeer in Nederland ook hier veel navolging krijgt. In 1528 wordt hij kanunnik van de kerk Sint Marie in Utrecht. Hij leeft samen met Agatha van Schoonhoven, het paar krijgt vier kinderen.

Van Scorel is een erudiet man, een alleskunner, die naar da Vinci wel 'de Leonardo van het Noorden' wordt genoemd. Niet alleen houdt hij zich bezig met de kunst (behalve schilder is hij ook dichter en schrijver), maar ook op het gebied van techniek en waterbouw is hij zeer bekwaam. Hij heeft een aantal uitvindingen op zijn naam staan, zoals die van de baggermolen. Op latere leeftijd raakt hij betrokken bij enkele waterbouwkundige werken. In zijn schilderwerk legt van Scorel zich aanvankelijk toe op het schilderen van altaarstukken, wat in die tijd een populair genre is. Het Frangipani-drieluik 'De Heilige Maagschap', dat hij tijdens zijn bezoek aan Oostenrijk schildert voor de Pfarrkirche te Obervellach, is een van zijn eerste. Er zullen er daarna nog veel volgen, onder andere voor de Oude Kerk in Amsterdam en de Nieuwe Kerk in Delft. Naderhand schildert Van Scorel vooral bijbelse taferelen en portretten, waaronder de beroemde serie van Madonna's. Tot zijn bekendste schilderijen behoort 'De intocht van Christus in Jeruzalem', de serie Madonna's en het portret van Agatha van Schoonhoven. Van zijn leerlingen zijn met name Anthonis Mor en Maarten van Heemskerck bekend geworden.

Rond 1550 ontwerpt hij Nova Roma, een groot droog te maken waddengebied tussen Texel, Wieringen en Petten. Karel V vindt dat plan te ambitieus en geeft op 31 maart 1552 alleen octrooi voor het bedijken van de Zijpe. Als dat bij de viere poging in 1597 definitief  is gelukt wordt er in Schagen een zucht van verlichting geslaakt. Eindelijk wordt Schagen niet langer bedreigd door het aanstormende water uit het Zijper Gat. Met recht verdient Jan van Scorel de eretitel "Beschermheer van Schagen".

In 1995 is bij uitgeverij Conserve de biografische roman 'Jan van Scorel; Een leven in schetsen' verschenen van auteur Hanny Alders. Dit boek geeft een prachtig overzicht over leven en werken van Van Scorel.

BRONNEN:

1. Jan van Scorel; Een leven in schetsen
   Hanny Alders
   uitgeverij Conserve, 1995

{vimeo}132630347{/vimeo}